Ondersteuningsnetwerk maatschappelijke onrust

Het broeit in onze samenleving. Wantrouwen in de overheid, het gevoel niet gehoord te worden en boosheid over ongelijkheid veroorzaken onrust. De crisis rond Covid-19 geeft zuurstof aan complottheorieën. Sociale media vergroten tegenstellingen uit. Demonstraties en protesten nemen toe en gaan steeds vaker gepaard met geweld. Al deze ontwikkelingen versterken elkaar en kunnen de democratie ondermijnen.

U kunt bij het Ondersteuningsnetwerk maatschappelijke onrust (Omo) terecht voor duiding of advies in gevallen van (dreigende) situaties van maatschappelijke onrust, vooral als landelijk beleid daarbij van invloed is. Als een gemeente of een andere overheidsorganisatie het Omo met een hulpvraag benadert, wordt een aantal stappen doorlopen. Deze stappen zijn: voorgesprek, casusvoorbereiding, casusbespreking en evaluatie. Voor verdere informatie over dit proces, kunt u contact opnemen via het e-mailadres onderaan deze pagina.

Hiervoor is een aantal handreikingen, checklists en instructiemateriaal voor in de praktijk ontwikkeld:

Handreiking openbare manifestaties (pdf). Deze handreiking stelt uitgangspunten en tolerantiegrenzen vast voor de regulering van demonstraties met (potentieel) lokaal, regionaal of landelijke impact op de openbare orde en veiligheid, mobiliteit, gezondheid en/of capaciteit van (hulp-)diensten.
Moet dat nou zo: Communicatie in tijden van onbehagen. Communicatie speelt bij maatschappelijke onrust een sleutelrol. Deze handleiding bevat praktische tips, bijvoorbeeld over de 7 stappen van verbindend communiceren.
Infographic maatschappelijk onbehagen

Is het anti-radicaliseringsbeleid van voor de COVID-19 crisis ook toepasbaar in de huidige context? In het rapport Radicaal Anders wordt hier antwoord op gegeven.

Uit het onderzoek blijkt dat de huidige vormen van radicalisme radicaal anders zijn dan voor de crisis. De beleidsmaatregelen van een aantal jaar geleden zijn nog steeds zinvol, maar de aanpak moet grondig bekeken worden. Het is verstandig een aanpak te ontwikkelen die zich richt op groepsradicalisering.
In de Atlas van afgehaakt Nederland verkennen René Cuperus en Josse de Voogd hoe maatschappelijke verschillen tussen mensen neerslaan op de 'electorale kaart' van Nederland. Ze laten zien hoe, vaak gestapelde, verschillen in opleidingsniveau, inkomen en gezondheid zich vertalen in sociaal-culturele voorkeuren en politieke keuzes en hoe deze over het land zijn verdeeld. De auteurs gaan in op de vraag wie er afhaken, waar en waarom. Zij zien daarbij een fundamenteel meningsverschil over de toekomstkoers van de samenleving.
De NCTV heeft een nieuwe risico- en crisisbarometer gepubliceerd. Hieruit blijkt dat het vertrouwen in de overheid sterk is gedaald, dat er zorgen zijn in de samenleving over polarisatie tussen bevolkingsgroepen en dat mensen vinden dat de overheid hier te weinig aan doet. Deze resultaten zijn zorgelijk en serieus. Tegelijkertijd moeten ze ook in de juiste context geplaatst worden. Zo blijkt uit andere onderzoeken (waaronder van het SCP) dat het sociale vertrouwen (tussen bevolkingsgroepen) juist stabiel blijft, ook tijdens de coronacrisis. Het vertrouwen in de overheid in Nederland is hoog in vergelijking met andere (OECD) landen en was in 2020 bijvoorbeeld hoger dan in 2007. Ten slotte wordt er veel gedaan op het gebied van versterking van de democratie en leefbaarheid.
De Universiteit Groningen heeft in opdracht van BZK onderzoek gedaan naar demonstratie- en vergaderingsrechtelijke vraagstukken in het Nederlandse recht tussen 2015 en medio 2021. Hierbij wordt antwoord gegeven op verschillende vragen, zoals:
- Wat zijn (vreedzame) manifestaties en wat is een vergadering?
- Welke beperkingen kunnen daaraan worden gesteld?
- Kan strafrechtelijk worden opgetreden tegen demonstraten?
Nepnieuws, desinformatie, broodje-aapverhalen. Het coronavirus zorgt voor veel onjuiste berichten. Dat kan grote maatschappelijke gevolgen hebben. Nepnieuws was onlangs vermoedelijk mede-aanleiding voor gewelddadige rellen in Rotterdam.

Voor mensen in de zorg, het onderwijs of andere publieke beroepen is de Handreiking omgaan met desinformatie in uw werk in Coronatijd opgesteld om te leren hoe je desinformatie herkent en hoe je hierover in gesprek kan gaan.
Uit een onderzoek van de RUG naar regionaal maatschappelijk onbehagen blijkt dat er in Nederland een aantal 'vergeten' plekken zijn. Dit zijn plekken waar de ontwikkeling van welvaart al decennialang achterloopt en inwoners weinig aanwijzingen zien dat hun zorgen door de landelijke politiek met resultaat aangepakt worden. Op deze plekken wordt meer onbehagen ervaren. De auteurs doen aanbevelingen aan de Rijksoverheid om dit aan te pakken en verdere escalatie tegen te gaan.
Om vluchtelingen uit Afghanistan een dak boven het hoofd te bieden, worden momenteel spoedlocaties gezocht en ingericht. De handreiking bewonersbijeenkomst van de VNG is bedoeld om gemeenten te ondersteunen bij de besluitvorming en bij het houden van bijeenkomsten voor omwonenden en andere direct betrokkenen.
Uit de boerenprotesten van 2020 zijn 5 belangrijke lessen getrokken over (de omgang met) maatschappelijke onrust. Een van de lessen is dat steun van de publieke opinie een niet te onderschatten factor van succes of falen is. Lees ze allemaal in Lessen uit boerenprotesten (pdf).

Rond de boerenprotesten is ook een verkenning (pdf) uitgevoerd naar de afstemming tussen overheidsorganisaties van de publiekscommunicatie. Hieruit bleek dat de afstemming onder coördinatie van het Nationaal Kernteam Crisiscommunicatie van toegevoegde waarde was. Een efficiënte afstemming is echter (gedeeltelijk) afhankelijk van de mate van gevoelde urgentie bij betrokken overheidspartijen.
Experts uit de wetenschap en het openbaar bestuur hebben het thema 'protest' besproken en gezocht naar handelingsperspectieven voor de overheid: verslag expertsessies 'Protest' (pdf), hiervoor is onder andere het onderzoek Vertrouwen in instituties als bron gebruikt.
Begin juli heeft het Rathenau Instituut de uitkomsten bekend gemaakt van een (herhaald) onderzoek naar het vertrouwen van Nederlanders in de wetenschap. Drie belangrijke hoofdconclusies van het onderzoek zijn:
1. Het vertrouwen van Nederlanders in de wetenschap is gestegen.
2. Partijvoorkeur hangt samen met het vertrouwen in de wetenschap en andere instituties.
3. Er is veel vertrouwen in de corona-informatie van medici, wetenschappers en het RIVM.
In een artikel van het AD van 22 juli (Na zomer vol zorgen volgt ‘hete herfst’: ‘Spanningen nemen toe’ | Binnenland | AD.nl ) wordt gewaarschuwd voor het risico van een “hete herfst”, waarbij spanningen kunnen ontstaan. “Want als de vaccinatiegraad van 85 procent wordt bereikt, zijn er in Nederland nog altijd heel veel mensen potentieel vatbaar voor het virus. In theorie kan dat leiden tot piekdrukte in de ziekenhuizen.” Een van de vragen is of gevaccineerde mensen bereid zijn zich (weer) aan maatregelen te houden.
Verticale polarisatie (spanningen tussen burgers en overheid) lijkt het afgelopen jaar te zijn toegenomen. Dit was een van de thema’s tijdens de digitale conferentie Perspectieven in polarisatie. Zo zijn de lokale ontwikkelingen in polarisatie, de aanpak, behoefte aan juiste communicatie en nauwe samenwerking besproken. De verslagen van deze conferentie zijn nu terug te lezen.
Uit een onderzoek van Chaucer blijkt dat Europa de afgelopen 10 jaar een toename van ruim 70% van het aantal grote protesten registreerde. Veel internationale verzekeraars sluiten schade die veroorzaakt wordt door protesten uit van hun standaardpolissen.
Hoe organiseren protestgroepen zich online en wat is de rol van de traditionele media hierin? Lees dit en meer in het onderzoek 'Van Scherm naar Straat' van de Utrecht Data School.

Wat kan het Ondersteuningsnetwerk maatschappelijke onrust voor mij betekenen?

Actuele thema's

Waar vind ik de belangrijkste bronnen over maatschappelijke onrust?

Partners

Contact